Λίγα λόγια για τον δικαστή Γκαρθόν

«Το πρόβλημα της δικαιοσύνης δεν είναι η δικαιοσύνη αλλά οι δικαστές». Αυτή ήταν η πρώτη φράση που μου ήρθε στο μυαλό, όταν διάβασα την ετυμηγορία. Δεν ήταν πως δε το περίμενα, άλλωστε αν δεν καταδικαζόταν γι’ αυτή την υπόθεση θα καταδικαζόταν για τις έρευνές του για τα εγκλήματα του πολέμου και του φρανκισμού. Ήταν απλά πως κάπου μέσα μου έτρεφα μια μικρή ελπίδα για μια «άλλη» δικαιοσύνη, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ με κεφαλαία γράμματα.

«Ο ισπανός δικαστής Μπαλτάσαρ Γκαρθόν καταδικάστηκε σε 11 χρόνια απαγόρευσης άσκησης του επαγγέλματός του από το Ανώτατο Δικαστήριο της Μαδρίτης για μία υπόθεση παράνομων τηλεφωνικών υποκλοπών. Αυτή η απόφαση βάζει τέλος στην καριέρα του διάσημου δικαστή, ο οποίος παράλληλα δικάζεται επειδή θέλησε να ερευνήσει τι απέγιναν οι αγνοούμενοι από την εποχή της δικτατορίας του Φράνκο. Ο Γκαρθόν δεν μπορεί να ασκήσει έφεση στην απόφαση αυτή.»

Ποιος είναι όμως ο δικαστής Γκαρθόν?

Ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν είναι αυτός, που σα σύγχρονος Δον Κιχώτης αγωνίστηκε για μια δικαιοσύνη ίση για όλους, είναι αυτός που προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τους νόμους ως εργαλείο για την καταδίκη εγκληματιών κι όχι ως παραθυράκι για την αθώωση τους.

Ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν είναι αυτός που διέταξε τη σύλληψη του χιλιανού δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ στο Λονδίνο όπου είχε βρει καταφύγιο. Ο Γκαρθόν ήξερε καλά πως αυτή του ενέργεια δε θα αντιμετωπιζόταν με ενθουσιασμό. Άλλωστε όταν στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973 ο Πινοσέτ ανέτρεπε με στρατιωτικό πραξικόπημα τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε, είχε τη συμπαράσταση του τότε προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ρίτσαρντ Νίξον, που φοβόταν πως η Χιλή θα μετατρεπόταν σε μια νέα Κούβα, και της CIA. Ήξερε επίσης πως ο Πινοσέτ ήταν αρεστός στο Ηνωμένο Βασίλειο, όντας προσωπικός φίλος της Μάργκαρετ Θάτσερ και συνοδοιπόρος της στον πόλεμο των Φώκλαντ. Όμως δε δίστασε στιγμή, αυτό που ένοιαζε το δικαστή Γκαρθόν ήταν να αποδοθεί δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη για τη δολοφονία του Αλιέντε και της δημοκρατίας, δικαιοσύνη για τον ακρωτηριασμό των χεριών και της γλώσσας του χιλιανού μουσικού Βίκτορ Χάρα, δικαιοσύνη για τους 40.000 φυλακισμένους και βασανισμένους χιλιανούς πολίτες, δικαιοσύνη για τους 3.065 νεκρούς της 17χρονης παραμονής του Πινοσέτ στην εξουσία.

Ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν είναι αυτός που ξεκίνησε μια έρευνα για την τύχη των 114.000 ανθρώπων που εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου (1936-39) και της δικτατορίας του Φράνκο (1939-75), «παραβιάζοντας» τον νόμο περί αμνηστίας που ψηφίσθηκε το 1977 από το ισπανικό Κοινοβούλιο, δύο χρόνια μετά το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο εξοργίζοντας τους φρανκιστές. Ναι, υπάρχουν ακόμα τέτοιοι στην Ισπανία.

Ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν είναι αυτός που διέταξε την υποκλοπή συνομιλιών στη φυλακή ανάμεσα σε κρατουμένους και τους δικηγόρους τους. Οι κρατούμενοι κατηγορούνταν ότι είχαν δωροδοκήσει πολιτικούς για να πάρουν κερδοφόρα συμβόλαια με το Δημόσιο.

Ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν είναι αυτός που θέλησε να ερευνήσει το συστηματικό πρόγραμμα βασανισμού κρατουμένων στο Γκουαντάναμο.

Ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν λοιδορήθηκε, πολεμήθηκε και κάθισε στο εδώλιο σαν κατηγορούμενος. Στην Ισπανία του 21ου αιώνα είναι μεγαλύτερο έγκλημα να υποκλέπτεις συνομιλίες καταχραστών παρά να δωροδοκείς πολιτικούς και να κλέβεις το κράτος. Στην Ισπανία του 21ου αιώνα είναι μεγαλύτερο έγκλημα να παραβλέπεις την αμνηστία που έχει δοθεί σε στυγνούς δολοφόνους και δικτάτορες από το να δολοφονείς πολίτες και αξίες.

Αντί επιλόγου παραθέτω ένα κείμενο από το blog του Ζοσέ Σαραμάγκου, ένα κείμενο που γράφτηκε στις 14 Μαΐου 2010, ένα μήνα πριν από το θάνατο του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας πορτογάλου συγγραφέα, στα 88 του.

ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗ ΓΚΑΡΘΟΝ

Τα δάκρυα του δικαστή Γκαρθόν είναι σήμερα και δικά μου δάκρυα. Πριν από χρόνια, ένα μεσημέρι, πληροφορήθηκα μια είδηση που υπήρξε από τις μεγαλύτερες χαρές της ζωής μου: την παραπομπή του Πινοσέτ. Σήμερα το μεσημέρι έλαβα μια άλλη είδηση, από τις πιο στενάχωρες και αποκαρδιωτικές: ότι αυτός που τα έβαλε με τους δικτάτορες αποπέμφθηκε από το δικαστικό σώμα από τους όμοιους του. Ή καλύτερα, από δικαστές που δεν παρέπεμψαν ποτέ τον Πινοσέτ ούτε άκουσαν τα θύματα του φρανκισμού.

Ο Γκαρθόν είναι η απόδειξη ότι ο χωρικός της Φλωρεντίας δεν είχε δίκιο όταν, στην καρδιά του Μεσαίωνα, χτύπησε τις καμπάνες της εκκλησίας του πένθιμα επειδή, είπε, η δικαιοσύνη είχε πεθάνει. Με τον Γκαρθόν ξέραμε ότι οι νόμοι και το πνεύμα τους ήταν ζωντανά, γιατί τον βλέπαμε να δραστηριοποιείται. Με την αποπομπή του Γκαρθόν από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας, οι καμπάνες, μετά από τις θριαμβευτικές κωδωνοκρουσίες των φαλαγγιτών, των εμπλεκόμενων στην υπόθεση Γκέρτελ, των εμπόρων ναρκωτικών, των τρομοκρατών και των νοσταλγών των δικτατοριών, θα ηχήσουν ξανά πένθιμα, γιατί η δικαιοσύνη και το κράτος δικαίου δεν έχουν κάνει βήματα μπροστά, δεν έχουν βελτιωθεί ως προς τη διαφάνεια, και όποιος δεν κάνει βήματα μπροστά οπισθοχωρεί. Θα σημάνουν πένθιμα, ναι, εκατομμύρια όμως άνθρωποι ξέρουν να υποδείξουν το πτώμα, που δεν είναι του Γκαρθόν, του φωτισμένου, αξιοσέβαστου και αγαπητού σε όλο τον κόσμο, αλλά εκείνων που, με κάθε είδους σοφιστεία, δεν θέλουν μια κοινωνία με μνήμη, υγιή, ελεύθερη και γενναία.

«Πήρα τις αποφάσεις που πίστευα ότι ήταν σύμφωνες προς το δικαίωμα να ερευνάς, να διώκεις και να τιμωρείς μαζικά εγκλήματα για να μη νικήσει η λήθη, καθοδηγούμενος από την απελπισία των θυμάτων, τα οποία κάθε δικαστής οφείλει, πρωτίστως στον εαυτό του, να προστατεύει»

Μπαλτάσαρ Γκαρθόν

41 σφαίρες για τον Amadou

Εκεί που η δικαιολογία της υπέρβασης καθήκοντος αντηχεί σαν κακόγουστο αστείο, εκεί που ο ρατσισμός μετατρέπει αστυνομικές στολές σε λευκές φορεσιές της Κου Κλουξ Κλαν, εκεί ακριβώς που ο άνθρωπος γίνεται κτήνος έρχεται η θλιβερή νύχτα της 4ης Φεβρουαρίου του 1999.

Εκείνη τη νύχτα ένας 22χρόνος μετανάστης από τη Γουινέα, γύριζε στο διαμέρισμά του στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης μετά από ένα γεύμα με φίλους, χωρίς να μπορεί να φανταστεί τι πρόκειται να του συμβεί. Είχε ταξιδέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες τρία χρόνια νωρίτερα, με όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον. Κανείς δε μπορεί να ξέρει αν ο Amadou Diallo πρόσεξε το παρκαρισμένο αυτοκίνητο. Αλλά για κακή του τύχη οι επιβάτες του αυτοκινήτου τον πρόσεξαν, τον πρόδωσε το μαύρο χρώμα του δέρματός του.

Λίγα λεπτά αργότερα ο Amadou ήταν νεκρός. Το άψυχο σώμα του έμοιαζε με σουρωτήρι.

Οι τέσσερις επιβάτες του αυτοκινήτου δεν ήταν εγκληματίες, δεν προσπάθησαν να τον ληστέψουν. Ήταν αστυνομικοί. Τον σταμάτησαν, κι αυτός έκανε το λάθος να βγάλει το πορτοφόλι του για να τους δείξει την ταυτότητά του. Οι τέσσερις φύλακες του νόμου «είδαν» το πορτοφόλι σαν όπλο και για να προστατευτούν τον πυροβόλησαν 41 φορές, οι 19 σφαίρες τον πέτυχαν.

Στις 25 Μαρτίου, δικαστήριο στο Μπρονξ απήγγειλε στους αστυνομικούς κατηγορίες για φόνο δευτέρου βαθμού. Λίγους μήνες αργότερα αποφασίστηκε η μεταφορά του τόπου της δίκης, με την δικαιολογία ότι η δημοσιότητα που είχε λάβει το συμβάν στο Μπρονξ καθιστούσε αδύνατη τη διεξαγωγή μιας δίκαιης δίκης. Οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν. Το δικαστήριο θεώρησε πως το να πυροβολήσεις έναν άοπλο 41 φορές δε στοιχειοθετεί έγκλημα.

Στις διαδηλώσεις που ακολούθησαν σε Ουάσινγκτον και Νέα Υόρκη η αστυνομία προχώρησε σε περισσότερες από 1700 συλλήψεις. Στη χώρα των ελεύθερων και πατρίδα των γενναίων (O'er the land of the free and the home of the brave) είναι αδιανόητο να διαδηλώνει κανείς ενάντια στην αστυνομική βία και το ρατσισμό.

Η εν ψυχρώ δολοφονία του Amadou Diallo προκάλεσε την οργή και του καλλιτεχνικού κόσμου. Ο βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθέτης Michael Moore βγήκε στους δρόμους προκαλώντας Αφροαμερικάνους να ανταλλάξουν τα μαύρα πορτοφόλια τους με πορτοκαλί έτσι ώστε να μην κινδυνεύουν μέσα στη νύχτα, ο Edward Norton στον καταπληκτικό πεντάλεπτο μονόλογό του στην 25η Ώρα χλεύασε την αστυνομική βία με τη φράση: «Fuck the corrupt cops with their anus violating plungers and their 41 shots, standing behind a blue wall of silence. You betray our trust!» και ο Bruce Springsteen τραγούδησε το American Skin στη Νέα Υόρκη προκαλώντας ανατριχίλες.

Όμως ακόμα κι αυτή η καταπληκτική ερμηνεία του Springsteen δεν άγγιξε το σύλλογο των αστυνομικών της Νέας Υόρκης ο οποίος κάλεσε τα μέλη του να μποϋκοτάρουν τις συναυλίες του «αφεντικού», θεωρώντας πως οι στίχοι του τους θίγουν.

Τελικά υπάρχουν άνθρωποι που ενοχλούνται πιο πολύ με ένα τραγούδι παρά με 41 πυροβολισμούς εναντίον ενός αόπλου.

Υπάρχουν άνθρωποι που κρίνουν αθώους κάποιους που πυροβολούν 41 φορές έναν άοπλο.

Υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν να πυροβολούν ένα άψυχο κουφάρι.

Άνθρωποι ή τέρατα?